1. Anasayfa
  2. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi

Yargıtay 7. Hukuk Dairesi E: 2023/152 K: 2024/457 T: 24.1.2024


Tarımsal arazilerin satılması hâlinde sınırdaş tarımsal arazi maliklerinin önalım hakkına sahip olduğunu düzenleyen 5403 sayılı Kanunun 8/i maddesi, 7255 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmıştır. Bu madde yürürlükten kaldırıldıktan sonra sınırdaş tarımsal arazi maliklerinin önalım hakkı bulunmamaktadır. Yürürlükten kaldırılmadan önce yapılan satışlarda, madde yürürlükten kaldırıldıktan sonra bu maddeye dayanılarak önalım hakkı davası açılamaz.

Taraflar arasındaki 5403 sayılı Yasa uyarınca sınırdaş tarım arazisi maliki tarafından açılan ön alım hakkına dayalı tapu iptali ve tescil davasından dolayı İlk Derece Mahkemesince davanın hukuki yarar yokluğundan reddine karar verilmiştir.

Kararın davacı ve davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf taleplerinin kabulü ile hükmün kaldırılmasına, gerekçe düzeltilerek yeniden davanın reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verilerek Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA: Davacı vekili; davacının 130 ada 7 parsel numaralı çay bahçesinin maliki olduğunu, komşu 6 parselde de çay bahçesi bulunduğunu, 20.10.2020 tarihinde davalıya satış yapıldığını, satış bedelinin tapuda 298,32 TL olarak gösterildiğini, bu bedelin gerçeği yansıtmadığını ileri sürerek yasal süresi içerisinde davalıya karşı 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ve Medeni Kanunun 732 nci maddesinden kaynaklanan ön alım hakkına dayalı tapu iptali ve tescil isteminde bulunmuştur.

II. CEVAP: Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazda davacının hissesi bulunmadığını, komşu parsel maliklerine yasa uyarınca ön alım davası açma hakkı verilmediğini, davacının bu kanuna dayanarak dava açmasının mümkün olmadığını belirterek, davanın reddini savunmuştur.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI: İlk Derece Mahkemesi yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararında, “…sınırdaş tarım arazisi malikine ön alım hakkı veren 5403 sayılı Kanunun 8/i maddesinin ikinci fıkra hükmünün 04.11.2020 tarihinde yürürlükten kalktığı, eldeki davanın ise 20.12.2020 tarihinde açıldığı, Yasa’nın dava tarihi itibariyle yürürlükte olmadığı gerekçesiyle hukuki yarar yokluğundan davanın reddine” karar vermiştir.

IV. İSTİNAF

A. İstinaf Yoluna Başvuranlar: İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı ve davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.

B. İstinaf Sebepleri: 1. Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; yerel mahkemenin davayı red gerekçesinin doğru olmadığını, kanun yürürlükteyken satış işlemlerinin gerçekleştiğini, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun 8/İ maddesinin mülga 2 nci fıkrası gereğince davacı adına tesciline karar verilmesi gerekirken davanın reddine karar verilmesinin hukuka aykırı olduğunu belirterek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.

2. Davalı vekili istinaf dilekçesinde özetle; yargılama sonucu davanın reddine karar verildiğini, davalı lehine nispi vekalet ücreti takdir edilmesi gerekirken maktu vekalet ücretine hükmedilmesinin doğru olmadığını belirterek kararın kaldırılmasını talep etmiştir

C. Gerekçe ve Sonuç: Bölge Adliye Mahkemesi yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile “…kanun yürürlükte iken yapılan satışa ilişkin olarak ön alım hakkının kullanılabileceği ancak taşınmazın plansız alanlar imar yönetmeliğine tabi olduğu, 10.11.2010 tarihinde köy yerleşik alanı içine alınması nedeniyle 5403 sayılı Yasa’ya dayalı ön alım hakkının kullanılması koşullarının oluşmadığı, davanın bu gerekçe ile reddine karar verilmesi gerekirken hukuki yarar yokluğu nedeni ile reddine karar verilmesinin doğru olmadığı gerekçesiyle İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına; istinaf edilmeyen hususlar aynen muhafaza edilerek esas hakkında yeniden hüküm tesisi ile davanın reddine” karar vermiştir.

V. TEMYİZ

A. Temyiz Yoluna Başvuranlar: Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri: Davacı vekili; fen bilirkişi raporunda dava konusu taşınmazın köy yerleşik alanı içerisinde olduğu ile ilgili herhangi bir tespit bulunmadığını, Hayrat Belediye Başkanlığı’ndan alınan yazı cevabının taraflarına tebliğ edilmediğini, kararın temelini oluşturan bu yazı cevabının uyap sistemine kaydedilmediğini, ziraat bilirkişinin raporunda taşınmazın imar ve ihya edilerek uzun yıllardır tarım arazisi olarak kullanıldığı, üzerinde halen fındık tarımı yapıldığı, taşınmazın dikili tarım arazilerinden olduğu belirtildiği halde yazılı şekilde hüküm kurulmasının doğru olmadığını dile getirmiştir.

C. Gerekçe

1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme: Dava, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun 6537 sayılı Kanunla değiştirilen 8/i maddesinin ikinci fıkrası uyarınca sınırdaş parsel malikine tanınan yasal ön alım hakkına dayalı tapu iptali ve tescil istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk: 1. Sınırdaş tarım arazisi maliklerine önalım hakkı veren 5403 sayılı Yasanın 8/İ maddesinin ikinci fıkra hükmü, 15 Mayıs 2014 tarihli ve 29001 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girmiş; 28.10.2020 tarihli ve 7255 sayılı “Gıda, Tarım ve Orman Alanında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun”un 20 nci maddesiyle yürürlükten kaldırılmıştır. 7255 sayılı Kanun 4 Kasım 2020 tarihli ve 31294 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girmiştir.

2. Bu tespitlere göre, sınırdaş tarım arazisi maliklerine önalım hakkı veren 5403 sayılı Kanunun 8/İ maddesinin ikinci fıkra hükmü, 15 Mayıs 2014 ila 4 Kasım 2020 tarihleri arasında yürürlükte kalmıştır.

3. Değerlendirme

1. Somut olaya gelince; Bölge Adliye Mahkemesince davanın reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik yok ise de; tesis edilen gerekçe olay ve oluşa uygun değildir. Zira davacı, 20.10.2020 tarihli satışa karşı 20.12.2020 tarihinde önalım hakkını kullanmış olup dava tarihi itibariyle sınırdaş tapu malikine ön alım hakkı tanıyan yasa maddesi yürürlükten kalkmıştır. Her ne kadar satış tarihi itibariyle kanun yürürlükte ise de; ön alım hakkı dava tarihi itibariyle kullanılmış olup hukuk dünyasında bu tarih itibariyle sonuç doğurduğundan satış tarihi yerine dava tarihinin, Yasa’nın yürürlükte olduğu dönem açısından dikkate alınması gerekmektedir.

2. Diğer yandan Bölge Adliye Mahkemesi tarafından tesis edilen gerekçede, Dairemiz kararına atıf yapılmış ise de; sınırdaş tarım arazisi malikine önalım hakkı tanıyan kanunun yürürlükte olduğu dönemde yapılan satışlarda ön alım hakkının kullanılacağına dair bir ifade kararda bulunmamaktadır.

3. Dava tarihi itibariyle kanun yürürlükten kalkmış olup bu gerekçe ile davanın reddi gerekirken yazılı şekildeki gerekçeyle davanın reddine karar verilmesi doğru değildir. Ne var ki, verilen hüküm sonucu itibariyle doğru olduğundan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 370/2 nci maddesi uyarınca Bölge Adliye Mahkemesi hükmünün gerekçe bölümünün bu şekilde değiştirilerek onanmasına karar vermek gerekmiştir.

VI. KARAR

Açıklanan sebeple; Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi hükmünün gerekçesinin değiştirilmesi suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA, İstek hâlinde peşin alınan temyiz harcının ilgiliye iadesine, Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 24.01.2024 tarihinde kesin olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.