Geçit hakkının kaldırılması davalarında, davacı tarafından geçit ihtiyacının sona erdiğinin veya kaldırılması istenen geçitin davalının taşınmazına, yüküne oranla çok az yarar sağladığının kanıtlanması gerekir.
Davacı vekili tarafından, davalı aleyhine 25.09.2014 gününde verilen dilekçe ile geçit hakkının kaldırılması talebi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın reddine dair verilen 24.06.2015 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü:
KARAR Dava, geçit hakkının kaldırılması isteğine ilişkindir. Mahkemece, lehine geçit hakkı bulunan 20 parsel malikinin genel yola sınırı bulunan 26 parsel maliki ile aynı kişi olmasının 20 sayılı parseli geçit ihtiyacından kurtarmayacağı, 20 ve 26 parsel sayılı taşınmazlar tehvit de edilmediğinden her parselin ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiği gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir. Hükmü, davacı vekili temyiz etmiştir.
İrtifak hakkı, tescilin terkini veya yüklü ya da yararlanan taşınmazın yok olmasıyla sona erer (TMK m.783). Lehine irtifak kurulan taşınmaz için bu hakkın sağladığı hiç bir yarar kalmamışsa, yüklü taşınmazın maliki bu hakkın terkinini isteyebilir. Yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkının, bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenebilir (TMK m.785). Genel yola bağlantısı bulunmayan taşınmazlar için, yol ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulan geçit hakkı, bu ihtiyacın sona ermesi ile birlikte ya da yüküne oranla çok az yarar sağladığı kanıtlandığı takdirde hukuksal temelini de kaybedeceğinden, böyle bir durumda yükümlü taşınmazın maliki de bedel karşılığında taşınmazı üzerinde kurulan geçit hakkının kaldırılmasını isteyebilir.
Geçit hakkının kaldırılması davalarında, davacı tarafından geçit ihtiyacının sona erdiğinin veya kaldırılması istenen geçitin davalının taşınmazına, yüküne oranla çok az yarar sağladığının kanıtlanması gerekir.
Somut olaya gelince, dava geçit hakkının kaldırılması isteğine ilişkindir. Davalının maliki olduğu 20 parsel lehine, davacının maliki olduğu 19 parsel aleyhine 06.12.2013 tarihinde akdi irtifak kurulmuş olup, davalının 12.04.2012 tarihinde ise 20 parselin komşusu olan 26 parsel sayılı taşınmazı satın aldığı anlaşılmıştır. Böylelikle 26 parsel sayılı taşınmazın, 20 parsel sayılı taşınmaz üzerinden yola cephesi oluşmuş olduğundan, davacı parseli aleyhine kurulan irtifaktan beklenen amaç sona ermiştir. TMK 785. maddesi uyarınca kurulan geçit hakkına ilişkin ihtiyacın sona erdiği ispatlandığından geçit hakkının kaldırılması gerekirken yazılı şekilde davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiş, bu sebeple hükmün bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA, istek halinde peşin yatırılan temyiz harcının yatırana iadesine, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 07.05.2018 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.
KARŞI OY Davalı ……’e ait…Köyü, 129 Ada, 20 nolu parsel lehine, …’e ait aynı yer 19 nolu parsel üzerinden 06.12.2013 tarihinde rızaen akti geçit irtifakı tesis edilmiştir.
Davacı, davalıya ait 20 nolu parsele bitişik 26 nolu parselin yola cephesinin bulunması nedeniyle akti geçit irtifakının kaldırılmasını talep etmektedir.
Zorunlu geçit hakkı, ihtiyaç sahibi taşınmaz malikinin umumi yola ulaşmak için duyduğu zorunluluk sonucu ortaya çıktığından bu zaruret durumu devam ettiği sürece vardır. Zaruret ortadan kalktığında tesis edilmiş geçit hakkının da terkini talep edilebilir.
Rızai geçit irtifakı ise, ihtiyaç sahibi taşınmaz malikinin bu konudaki talep hakkını kullanması ve yükümlü taşınmaz malikinin de bu talebin kullanılmasıyla doğan borcu ifa etmesi sonucunda kurulur.
Türk Medeni Kanununun 783 ve devamı maddelerinde taşınmaz lehine kurulan kazai olmayan irtifak hakkının sona erme sebepleri belirtilmiştir.
İrtifak hakkı, tescilin terkini veya yüklü ya da yararlanan taşınmazın yok olmasıyla sona erer. (TMK m.783) Yüklü ve yararlanan taşınmazlara aynı kimse malik olursa bu kişide irtifak hakkını terkin ettirebilir. Terkin edilmedikce irtifak, ayni hak olarak varlığını sürdürür. (TMK m.784) Yararlanan taşınmaz malikinin tesis edilen zorunlu geçit hakkından vazgeçmesi de bu hakkı sona erdiren ndenlerden biridir. Yararlanan ve yükümlü taşınmazların birinin veya her ikisinin kamulaştırılmasıyla birlikte geçit hakkı ortadan kalkar. Lehine irtifak kurulan taşınmaz için bu hakkın sağladığı hiçbir yarar kalmamışsa yüklü taşınmazın maliki bu hakkın terkinini isteyebilir. Yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkını bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenilebilir. (TMK m.785)
Türk Medeni Kanununun 779. maddesi gereğince irtifak hakkı bir taşınmaz lehine olacak şekilde diğer taşınmaz üzerine kurulur. Geçit irtifakı taşınmazın mülkiyet hakkına bağlı olduğundan eşyaya bağlı bir haktır.
Lehine irtifak hakkı tesis edilen taşınmaza, yola cepheli olan bitişik taşınmazın malikinin aynı kişiler olması, geçit irtifakının taşınmaz lehine kurulduğu ilkesi gereği geçit irtifakının kaldırılması sebebi değildir. Davalıya ait her iki taşınmaz tevhid edilmediği sürece ve yukarıda belirtilen sona erme sebepleri gerçekleşmediğinde geçit irtifakının mahkeme kararıyla kaldırılması mümkün değildir.
Mahkemece bu gerekçeler ile davanın reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmadığından hükmün Onanması gerekmektedir. Sayın çoğunluğun bozma kararına katılamamaktayız