Bir bakanlıkça onaylanmış özel plan ve projeye dayanılarak bir hizmet, yapı ve tesis yapılması halinde kamulaştırma için kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur. Bu durumda kamulaştırma tarihinin kamulaştırma işlemlerine başlama kararının verildiği gün olduğu kabul edilmektedir.
DAVA: Taraflar arasındaki “kamulaştırma bedelinin arttırılması” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Sakarya Asliye 2. Hukuk Mahkemesi’nce davanın kısmen kabul-kısmen reddine dair verilen 6.6.2001 gün ve 2000/ 1049 E: – 2001/461 K: sayılı kararın incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 5. Hukuk Dairesi’nin 15.11.2001 gün ve 2001/19151-23181 sayılı ilamı ile (…Mahkemece iki kez bilirkişi incelemesi yaptırılmıştır. Alınan raporlar değer biçme yöntemi bakımından yasa hükümlerine uygundur.
Arazi niteliğindeki taşınmaza gelir metodu esas alınarak değer biçilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir. Ancak;
Kamulaştırma, Kamulaştırma Kanunu’nun 6. maddesi uyarınca bakanlık tarafından onaylanan projeye uygun olarak yapılmıştır. Bu gibi durumlarda kamulaştırma tarihi yetkili icra organınca işe başlama konusunda alınan karar tarihidir. Kamulaştırma işlemine Sakarya Valiliğinin 26.11.1999 onay tarihli kararı ile başlanmıştır. Bu tarihten itibaren dava tarihine kadar 1 yıllık süre geçmediğinden değerlendirmenin 26.11.1999 tarihi esas alınarak yapılması gerekir.
26.11.1999 tarihi esas alınarak değer biçilmesi için bilirkişi kurullarından ek rapor alınması ve sonucuna göre karar verilmesi gerektiğinin düşünülmemesi, doğru görülmemiştir…) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Hukuk Genel Kunılu’nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü: K: Dava, kamulaştırma bedelinin arttırılması isteğine ilişkindir. Mahkemenin, “kamulaştırma işleminin bakanlık tarafından 16.11.1999 tarihinde onaylandığı, davanın bir yıllık süre geçtikten sonra 24.11.2000 tarihinde açıldığı, 26.1 1.1999 tarihli yazının kamulaştırma kararı ile ilgisi bulunmadığı, değerlendirmenin dava tarihi esas alınarak yapılması gerektiği” gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne dair verdiği karar, yukarıda açıklanan nedenle bozulmuş, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Kamulaştırma, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 6. maddesinin son fıkrası uyarınca bakanlık tarafından onaylanan projeye uygun olarak yapılmıştır. Anılan maddeye dayanılarak yapılan kamulaştırma işlemlerinde kamu yararı kararı alınmasına ve bakan tarafından onaylanmasına gerek yoktur. Bu husus maddede “onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur” tümcesi ile anlatılmaktadır.
Bir bakanlıkça onaylanmış özel plan ve projeye dayanılarak bir hizmet, yapı ve tesis yapılması halinde kamulaştırma için kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur. Bu gibi durumlarda, kamulaştırma işlemine başlama kararı alınır ki, buna kamulaştırma işlemi kararı da denir. 6. maddenin son fıkrasının ikinci tümcesinde bu husus kamulaştırma işleminin başladığının tespiti bakımından “yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir karar alınır” şeklinde belirtilmiştir. (Bkz. Ali Arcak, Y Servet Kiriş, Açıklamalı-İçtihatlı, Kamulaştırma Davaları ve Devletleştirme I’inci cilt, Ankara 1992)
Yargıtay’ın yerleşmiş kararlarında da “6. maddenin son fıkrasına göre yapılan kamulaştırmalarda kamulaştırma gününün kamulaştırma işlemlerine başlama kararının verildiği gün olduğu” kabul edilmiştir. (5. HD. 9.6.1983 gün, 83/5194 E: , 5568 K:)
Somut olayda, İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Yalova, Bolu, Bursa ve Eskişehir illeri ve çevresinde 17.8.1999 günü meydana gelen deprem afeti sonucu konutları yıkılan ve ağır derecede hasar gören veya hak sahibi ailelere, 7269 Sayılı Kanun uyarınca konut ve kamu tesisleri yapılmak üzere seçilen yeni yerleşim yerlerinde mülkiyeti şahıslara ait olan taşınmaz malların, 2942 Sayılı Kanun uyarınca kamulaştırılması gerektiği bakanlığa bildirilmiş ve yatırımcı Afet İşleri Genel Müdürlüğü’nce hazırlanan özel plan, proje 16.11.1999 tarihinde bakan tarafından onaylanmış ve yürürlüğe girdikten sonra yetkili icra organı olan Afet İşleri Genel Müdürlüğü 26.11.1999 tarih 14666 sayılı valiliklere yazdığı yazı ile kamulaştırma işlemlerine başlanmasını bildirmiştir. Sakarya Valiliğine yazılan bu yazı kamulaştırma işlemine başlama kararı niteliğinde olduğundan, 26.11.1999 tarihinin kamulaştırma günü sayılması, bu tarihten itibaren tebligat veya dava tarihine kadar 1 yıllık süre geçmediğinden değerlendirmenin 26.11.1999 tarihi esas alınarak yapılması gereğine değinen ve Hukuk Genel Kurulu’nca da benimsenen özel daire bozma kararına uyulmak gerekirken önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.
SONUÇ: Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının özel daire bozma kararında ve yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı HUMK: ‘nun 429. maddesi gereğince BOZULMASINA, 27.2.2002 gününde oybirliği ile karar verildi.